بزرگ علوی بنیانگذار ادبیات داستانی زندان در زبان پارسی است و به همراه صادق هدایت و صادق چوبک به عنوان پدر داستان‌نویسی ایران به شمار می‌آید.

شرح حالی از بزرگ علوی

بزرگ علوی یکی از مشهورترین نویسنده‌های ایرانی است که در کنار صادق هدایت و صادق چوبک به عنوان پدران داستان‌نویسی نوین ایران شناخته می‌شوند. این نویسنده بزرگ معاصر به دلیل فعالیت‌های سیاسی مجبور شد چند سال از عمر خود را در زندان‌های پهلوی بگذراند. با ما همراه باشید تا بیشتر به مرور جزئیاتی از زندگی‌نامه بزرگ علوی بپردازیم.

شرح حال بزرگ علوی

بزرگ علوی که نام اصلی او سید مجتبی آقا بزرگ علوی است، در سال ۱۲۸۲ خورشیدی در شهر تهران دیده به جهان گشود و در سال ۱۳۷۵ چشم از جهان فرو بست. پدربزرگ او نماینده اولین دوره از مجلس شورای ملی بود و مادر او نوه فردی به نام محمد حسین طباطبایی بود که از مجتهدین زمان خود به شمار می‌رفت. پدر و مادر بزرگ علوی از طرفداران مشروطه بودند.

علوی به همراه صادق هدایت توانست داستان‌نویسی ایران را دگرگون کند. او نیز که همانند هدایت به سبک واقع‌گرایی علاقمند بود، توانست داستان‌های خلاقانه‌ای از خود بر جای بگذارد. بیشتر آثار او به این صورت نوشته شده‌اند که حادثه اصلی پیش‌تر اتفاق افتاده و راوی داستان در حال بازسازی حادثه اصلی است. این شگرد به ادبیات پلیسی اختصاص دارد.

بزرگ علوی در آثار خود به دغدغه‌های اجتماعی می‌پرداخت و درباره نابسامانی‌های اجتماعی سخن می‌گفت. واقع‌گرایی اجتماعی نام یک جنبش بین‌المللی است که در آن افراد هنرمندی همچون نقاشان، عکاسان، فیلم‌سازان و نویسندگان به شرایط روزمره زندگی طبقه فقیر جامعه توجه کرده و به نقد ساختارهای اجتماعی می‌پردازند که باعث به وجود آوردن این شرایط شده‌اند.

شخصیت‌های داستان علوی در بیشتر موارد مبارز یا کنشگر هستند. او به همراه پدر به کشور آلمان سفر کرد و توانست در آنجا در رشته روانشناسی و علوم تربیتی ادامه تحصیل دهد و پس از بازگشت به ایران شغل آموزگاری را انتخاب کرد. پدر او که یک کنشگر سیاسی بود در برلین خودکشی کرد.

نخستین داستان برجستۀ علوی «سرباز سربی» نام داشت که در دهه ۱۳۰۰ خورشیدی نگاشته شد. او در تهران به تدریس و نویسندگی پرداخت و ترجمه آثاری همچون «حماسه ملی ایران» را نیز آغاز کرد. در سال ۱۳۱۰ خورشیدی پس از آشنایی با صادق هدایت به همراه او و دو نویسنده دیگر به نام‌های مجتبی مینوی و مسعود فرزاد، گروه نوگرای «ربعه» را تشکیل دادند که رقیبی برای ادیبان سنت‌گرا به شمار می‌آمد. بزرگ علوی در همان سال با همکاری صادق هدایت و شین پرتو که شاعر و نویسنده کرد ایرانی بود، مجموعه داستان انیران را منتشر کرد.

او همچنین در مجله «دنیا» با نام مستعار «فریدون ناخدا» مقاله می‌نوشت و نخستین مجموعه داستان خود را که «چمدان» نام داشت در سال ۱۳۱۳ خورشیدی منتشر کرد. در مجموعه چمدان، تاثیرپذیری بزرگ علوی از صادق هدایت و همچنین روانکاوی زیگموند فروید بسیار واضح و مشهود است.

او را در سال ۱۳۱۶ خورشیدی همراه با گروهی متشکل از ۵۳ نفر دستگیر کردند و به جرم پیروی از کمونیسم به ۷ سال زندان محکوم نمودند که البته علوی در شهریور ۱۳۲۰ پس از سقوط رضاشاه آزاد شد.

در آثاری که از بزرگ علوی پس از آزادی از زندان منتشر شده است، رویکرد فلسفی واقع‌گرایی انتقادی دیده می‌شود.

آثار بزرگ علوی

از بزرگ علوی آثار مشهور و متعددی منتشر شده است که همگی جزء پرفروش‌ترین آثار ادبیات ایران به شمار می‌آیند. از جمله این آثار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ورق پاره‌های زندان

این اثر توسط علوی و به صورت پنهانی در زندان ثبت شده است. او توانسته در حالی که نوشتن و خواندن در زندان ممنوع بوده این کتاب را بر روی تکه کاغذهایی بنویسد و پس از آزادی از زندان آن را منتشر کند.

چشم‌هایش

چشم‌هایش نام یکی از برجسته‌ترین رمان‌های بزرگ علوی است که برای نخستین بار در سال ۱۳۳۱ خورشیدی منتشر شد. این اثر را جزء نادرترین آثار فارسی در زمینه داستانی می‌دانند که یک زن در مرکز آن قرار دارد و تمام اندیشه‌ها و احساسات خود را نقل می‌کند. این رمان به عنوان نقطۀ عطفی در مسیر ادبیات داستانی فارسی به شمار می‌آید و تاکنون به زبان‌های مختلفی ترجمه شده است.

چمدان

چمدان نام نخستین مجموعه داستان‌های کوتاه از بزرگ علوی است که دو سال بعد از انتشار آن این فرد زندانی می‌شود و تا پایان دوران رضاشاه در زندان می‌ماند. این کتاب با نثر روانی نگاشته شده و سیه‌روزی‌ها و ناکامی‌های آن دوران را به خوبی به تصویر می‌کشد.

سالاری‌ها

سالاری‌ها نام یکی از رمان‌های مشهور علوی است که در آلمان چاپ شده و به شرح زندگی خاندانی می‌پردازد که بزرگ آنها در دوره‌ای سالاری کرده است.

گیله مرد

گیله مرد یک مجموعه از داستان‌های کوتاه است که در سال ۱۳۷۶ منتشر شد. این داستان را با داش آکل صادق هدایت و تنگسیر صادق چوبک مقایسه می‌کنند و آن را یکی از موفق‌ترین داستان‌های کوتاه فارسی می‌دانند. 

سرانجام بزرگ علوی

بزرگ علوی را بنیانگذار ادبیات داستانی زندان در زبان پارسی به شمار می‌آورند. او پس از انقلاب سال ۵۷ برای مدت کوتاهی در ایران بود و سپس ایران را به مقصد آلمان شرقی ترک کرد. بزرگ علوی در بهمن ۱۳۷۵ خورشیدی به دلیل سکته قلبی در برلین درگذشت و در همان جا نیز به خاک سپرده شد.