ابوعلی سینا یا پور سینا یک همه‌چیز دان ایرانی بود که کتاب‌های زیادی در حوزه پزشکی و فلسفه نگاشته است. کتاب قانون مشهورترین اثر اوست.

نگاهی بر زندگی‎نامه ابوعلی سینا

ابوعلی سینا یک همه‌چیزدان ایرانی بود که بر بسیاری از علوم زمانۀ خود تسلط داشت. او که به نام‌های ابن سینا، پور سینا و شیخ‌الرئیس نیز شهرت دارد، یکی از مشهورترین فیلسوفان و دانشمندان ایرانی است که آثارش در زمینۀ فلسفه و پزشکی توانسته تاثیر شگفت‌انگیزی در سطح جهان داشته باشد. ابوعلی سینا 450 کتاب را به نگارش درآورده است که بیشتر آنها در حوزۀ پزشکی و فلسفه هستند. با ما همراه باشید تا با این دانشمند ایرانی بیشتر آشنا شوید.

شرح حال ابوعلی سینا

ابوعلی سینا در شهر بخارا در کشور ازبکستان امروزی و در زمان امپراتوری سامانی دیده به جهان گشود. دوران زندگانی او را اواخر سدۀ چهارم و اوایل سدۀ پنجم هجری می‌دانند. او در کودکی از نبوغ بالایی برخوردار بود و در جوانی توانست از پزشکان خاص دربار در بخارا شود. او به دربار امیر نوح سامانی راه یافت و تا پایان حکومت سامانیان در بخارا بود. امیر نوح سامانی را یکی از مهمترین امرای اواخر سامانیان می‌دانند. دقیقی که از شاعران بزرگ اواخر سامانیان بود به دستور نوح سامانی، حماسه‌سرایی دربارۀ آداب و رسوم باستانی ایران را آغاز کرد و بیش از هزار بیت بر مبنای شاهنامه ابومنصوری و مسعودی سرود و همین شعرها، پایه و اساس شکل‌گیری شاهنامه فردوسی در آینده شد.

پس از اینکه خطر سپاه سلطان محمود غزنوی مطرح شد، پور سینا به گرگانج خوارزم که شهری در ازبکستان امروزی است رفت و سپس به گرگان پناه برد که امیران آل زیار در آنجا سکونت داشتند. امیران آل زیار یک خاندان کوچک گیلی-دیلمی و امیر گرگان و طبرستان بودند. پس از آن، بوعلی سینا به خدمت امیر آل بویه در ری رفت و سپس به مقام وزارت شمس‌الدوله دیلمی در همدان منصوب شد. پس از مرگ شمس‌الدوله دیلمی او را نیز زندانی کردند تا اینکه او از زندان گریخت و به اصفهان رفت.

آثار ابن سینا

بیشتر کتاب‌های ابن سینا به زبان عربی است زیرا در آن دوران، زبان عربی تبدیل به زبان رایج علمی شده بود. بعدها مترجمان این کتاب‌ها را به زبان‌های فارسی و .... ترجمه کرده‌اند.

مشهورترین اثر او کتاب «قانون در طب» است که به آن «قانون» نیز گفته می‌شود. این کتاب در زمینۀ پزشکی نوشته شده است و چندین سده در دانشگاه‌های اروپا تدریس شده است. امروزه نیز این کتاب، بخش مهمی از طب کهن را تشکیل می‌دهد. عبدالرحمن شرفکندی این کتاب را از زبان عربی به فارسی ترجمه کرده است. گفته می‌شود که پس از ظهور اسلام، دو کتاب «الصناعه الطبیه» اثر مجوسی اهوازی و «قانون» ابوعلی سینا در شمار مهمترین کتاب‌های پزشکی طبیبان مسلمان بوده‌اند.

پور سینا آثار بیشماری نیز به زبان فارسی نوشته است که از آن جمله میتوان به «دانش‌نامۀ علائی» و «رگ‌شناسی» اشاره کرد. دانش‌نامه علائی شامل پنج حوزۀ دانش است و منطق، طبیعیات، ستاره‌شناسی سنتی، موسیقی و آنچه بیرون طبیعت است را دربر می‌گیرد. پور سینا در این اثر تلاش کرده تا آنجا که می‌تواند از واژه‌های پارسی برای نگارش استفاده کند.

کتاب «رگ‌شناسی» یا «رساله در نبض» نیز یکی از کتاب‌های ابوعلی سینا است که به زبان فارسی نگارش شده و بسیاری از مطالب آن با دانش امروز پزشکی هم‌خوانی دارد. او در این آثار برای مفاهیمی که در زبان فارسی معادلی نداشتند، دست به واژه‌سازی زده است.

او در زمینۀ موسیقی نیز سه کتاب به زبان عربی و یک کتاب به زبان فارسی نگاشته است و جزء علمای موسیقی در زمان خود به شمار می‌آمد. «الشفاء» مهمترین و کامل‌ترین اثر اوست که یک لغت‌نامه عربی در علوم عقلی به شمار می‌آید و در آن چکیده‌ای از نظریه‌های فیلسوفان بزرگ یونان قدیم و افلاطونیان و نوافلاطونیان و ... در تمام علوم عقلی مورد بررسی قرار گرفته است.

ابوعلی سینا در ادبیات نیز چیره‌دست بود و شعرهای مختلفی به زبان عربی و فارسی از او بر جای مانده است. در حدود 72 بیت شعر فارسی را به او منسوب کرده‌اند. از جمله اشعار او میتوان به بیت‌های زیر اشاره کرد:

روزکی چند در جهان بودم

بر سر خاک باد پیمودم

ساعتی لطف و لحظه‌ای در قهر

جان پاکیزه را بیالودم

باخرد را به طبع، کردم هجو

بی‌خرد را به طمع بستودم

آتشی برافروختم از دل

و آب دیده ازو بیالودم

با هواهای حرص شیطانی

ساعتی شادمان بنغودم

آخرالعمر چون سرآمد کار

رفتم تخم کشته بدرودم

گوهرم باز شد به گوهر خویش

من از این خستگی بیالودم

کس نداند که من کجا رفتم

خود ندانم که من کجا بودم

شاگردان ابن سینا

ابن سینا در دوران زندگانی خود موفق شد شاگردان زیادی را تربیت کند. از جمله شاگردان دانشمند و کارآمد او میتوان به ابوعبید جوزجانی و ابوالحسن بهمنیار اشاره کرد. بهمنیار از زرتشتیان آذربایجان بود که بعدها مسلمان شد و برخی از آثار او در دست است. ابوعبید جوزجانی نیز که در ریاضیات بسیار متخصص بود، آثار پور سینا را پس از مرگ گردآوری کرد و کتاب سه جلدی دانش‌نامۀ علائی او را تکمیل نمود.

جایگاه امروزی پور سینا

پژوهشگران هنوز هم آثار ابوعلی سینا را مطالعه می‌کنند و از ارزش تاریخی آنها آگاه هستند. گفته می‌شود که کتاب قانون او در سال 1973 میلادی در نیویورک تجدید چاپ شده است.

در ایران روز اول شهریورماه را که همزمان با زادروز اوست، روز پزشک می‌نامند. دهانه‌ای در ماه به نام ابن سینا نام‌گذاری شده است. در کشورهای مختلف، بیمارستان‌ها و مراکز پزشکی بسیاری به نام او نام‌گذاری شده است. پژوهشگاه ابن سینا در تهران و مراکز آموزشی مختلفی در ایران به نام وی نام‌گذاری شده‌اند. جایزه‌ای به نام ابن سینا توسط یونسکو، هر دو سال یک بار به افراد پیشرو در علم و فلسفه اخلاق اهدا می‌شود.

پور سینا یکی از چهار دانشمند ایرانی است که در سال 2009 به شکل چهارتاقی ترکیبی از معماری هخامنشی و ایرانی، به دفتر سازمان ملل متحد در شهر وین اتریش اهدا شد و هم‌اکنون در محوطۀ سازمان ملل دیده می‌شود. در این چهارتاقی، مجسمه‌هایی از خیام، زکریای رازی، پور سینا و ابوریحان بیرونی قرار داده شده است. تصویر ابن سینا روی برخی از اسکناس‌های دوران پهلوی دوم و جمهوری اسلامی به چاپ رسیده است.

آرامگاه ابوعلی سینا

آرامگاه ابوعلی سینا در شهر همدان قرار دارد و این بنای یادبود بر سر مزار این فیلسوف و دانشمند ایرانی ساخته شده است. این اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بنای نخستین آرامگاه ابن سینا در زمان قاجاریه و به دستور نوۀ فتحعلی شاه بنا شده بود. بنای کنونی در زمان محمدرضا شاه پهلوی ساخته شده و طرح آرامگاه را هوشنگ سیحون طراحی کرده است. سیحون این بنا را به سبک دوران زندگانی پور سینا و با اقتباس از آثار آن دوره طراحی کرده است.