احمد شاملو یکی از شاعران مطرح معاصر ایران است که قالب شعر سپید را وارد ادبیات فارسی کرد.

نگاهی بر زندگی‎نامه احمد شاملو

احمد شاملو یکی از شاعران ایرانی بود که با تخلص الف. بامداد و الف. صبح شعر می‌سرود. او علاوه بر شعر، در فیلمنامه‌نویسی، روزنامه‌نگاری، ترجمه و فرهنگ‌نویسی نیز فعال بود. او یکی از دبیران کانون نویسندگان ایران بود که یک نهاد فرهنگی – صنفی و غیرانتفاعی به شمار می‌آمد. شاملو توانست قالب شعری جدیدی به نام شعر سپید را وارد ادبیات فارسی کند که پس از شعر نو به عنوان نقطۀ عطف دیگری در ادبیات به شمار می‌آمد.

با ما همراه باشید تا با جزئیات بیشتری از زندگی این هنرمند ایرانی آشنا شوید.

شرح حال احمد شاملو

احمد شاملو در سال 1304 خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود و در سال 1379 در سن 74 سالگی چشم از جهان فرو بست. او به دلیل شغل پدرش که افسر ارتشی بود، نتوانست برای مدت طولانی در یک مکان ماندگار شود و تحصیلات خود را به طور منظم ادامه دهد. او به دلیل فعالیت‌های سیاسی در حکومت پهلوی در سال 1322 زندانی شد. شاملو در زمان جنگ جهانی دوم که متفقین وارد خاک ایران شده بودند، بر علیه آنها فعالیت می‌کرد و همین موضوع علت زندانی شدن او بود.

او بخشی از تحصیلات خود را پس از آزادی از زندان ادامه داد. شاملو با قدرت گرفتن فرقه دموکرات در آذربایجان، یک بار دیگر به همراه پدرش دستگیر شد و این بار پس از آزادی به تهران رفته، ترک تحصیل کرد و در یک کتاب‌فروشی کار پیدا کرد.

پس از کودتای 28 مرداد، مجموعۀ بی‌نظیری از آثار او توسط پلیس سوزانده شد و برخی از ترجمه‌ها و داستان‌های کوتاهش نیز توسط آنها ضبط شد و برای همیشه از بین رفت. او یک بار دیگر در این ماجراها زندانی شده و به زندان قصر منتقل می‌شود. او در زندان فرصتی یافت تا شاهنامه را بررسی کند و پیش‌نویس دستور زبان فارسی را نگارش کند و قصۀ بلندی نیز بنویسد که یک بار دیگر این قصه در جابجایی بین زندان‌ها از بین می‌رود. او در سال 1333 از زندان آزاد شد.

رویدادهای مهم هنری در زندگی احمد شاملو

شاملو در سال 1325 با نیمایوشیج آشنا شده و یک رابطۀ ادبی با او شکل می‌دهد. این رابطه سال‌ها به طول می‌انجامد و شاملو به شدت تحت تاثیر نیمایوشیج و نوآوری او در شعر قرار می‌گیرد و همین باعث می‌شود تا در کتاب‌هایش شعرهایی را نیز در قالب نیمایی بسراید.

رویداد مهم دیگری که در زندگی شعری احمد شاملو رخ می‌دهد، آشنایی او با فریدون رهنما، شاعر، روزنامه‌نگار و سینماگر ایرانی بود که به تازگی از اروپا بازگشته و با شعر روز دنیا آشنایی داشت و توانست تاثیر بسیار زیادی بر روی شاملو بگذارد. او دفتری به نام قطع‌نامه منتشر کرد که معیارهای شعر نیمایی را زیر سوال می‌برد و همین موضوع باعث تیرگی رابطه‌اش با نیمایوشیج شد. عده‌ای اعتقاد دارند که تاثیر شعر شاملو بیشتر از تاثیر شعر نیمایوشیج بر شعر معاصر ایران بوده است.

شاملو به همراه نیمایوشیج، هوشنگ ابتهاج، مهدی اخوان ثالث، سیاوش کسرایی و مرتضی کیوان توانستند انجمنی ادبی با نام «انجمن ادبی شمع سوخته» را تشکیل دهند که بنیان‌گذاران آن از پیشگامان شعر نوی فارسی به شمار می‌آمدند.

زندگی خانوادگی شاملو

شاملو پس از دو ازدواج ناموفق با آیدا سرکیسیان، فرهنگ‌نویس ارمنی‌تبار اهل ایران آشنا می‌شود و این آشنایی تبدیل به نقطه عطفی در زندگی او شده و تحت تاثیر او، دو مجموعه شعر با عنوان‌های «آیدا: درخت و خنجر و خاطره» و «آیدا در آینه» را می‌سراید. او با آیدا ازدواج کرد و تا پایان عمرش با او زندگی کرد.

آثار شاملو

احمد شاملو را پدر شعر سپید فارسی می‌دانند. برخی از آثار او به زبان‌های مختلفی ترجمه و منتشر شده است. او برای فیلم‌سازانی همچون ایرج قادری، ناصر ملک مطیعی و ساموئل خاچیکیان فیلم‌نامه نوشته است.

«کتاب کوچه» عنوان فرهنگ‌نامه‌ای است که به کوشش او و آیدا در چندین جلد تدوین شده است. چندین دهه از عمر شاملو صرف گردآوری این فرهنگ‌نامه شده است.

«هوای تازه» عنوان یک مجموعه شعر از احمد شاملو است که شامل شعرهای معروفی همچون مرگ نازلی، سرگذشت، پریا و ... است. مجموعه شعر «باغ آینه» نام مجموعه‌ای از 44 شعر این شاعر معاصر است. دفتر شعر «ترانه‌های کوچک غربت»، «مدایح بی‌وصله»، «در آستانه» و «حدیث بی‌قراری ماهان» از جمله آثاری هستند که پس از انقلاب منتشر شده‌اند.

او در صنعت روزنامه‌نگاری نیز فعال بود و مدتی سردبیری هفته‌نامه فردوسی را بر عهده داشت. این هفته‌نامه یکی از نشریات قدیمی و مهم ایرانی بود که در حاشیۀ مطالب خود به شعر نو نیز می‌پرداخت. همچنین در او سال 1340 موفق می‌شود 25 شماره از هفته‌نامه‌ای با عنوان «کتاب هفته» را منتشر کند. یکی دیگر از نشریات منتشر شده توسط شاملو، «خوشه» نام داشت که به همراه «کتاب هفته» از مهمترین و تاثیرگذارترین نشریاتی بودند که در دهه 40 خورشیدی منتشر می‌شدند. او در سال 1358، هفته‌نامه‌ای با عنوان «کتاب جمعه» نیز منتشر کرد که در چند ماه توانست 36 شماره منتشر کند.

او چندین برنامه رادیویی برای کودکان و نوجوانان اجرا کرد و برنامه‌ای برای تلویزیون به اسم «قصه‌های مادربزرگ» تهیه کرد که مختص کودکان بود. او کارگردانی چند فیلم به نام‌های «پاوه»، «شهری از سنگ» و «آناقلیچ داماد می‌شود» را نیز بر عهده داشت. او پس از انقلاب نیز فیلم‌نامه‌ای با عنوان «میراث شوم» می‌نویسد که مجوز ساخت نمی‌گیرد.

سرانجام احمد شاملو

سال‌های پایانی عمر او در انزوا گذشت. بیشتر آثار او پس از انقلاب توقیف شد و تا سال‌ها اجازه فعالیت ادبی و هنری نداشت. او به دلیل ابتلا به بیماری دیابت، پای راست خود را از دست داد. سرانجام در دهه هفتاد توانست در شورای بازنگری در شیوه نگارش و خط فارسی شرکت کند و آثار جدید یا تجدید چاپ‌شدۀ خود را با این شیوه انتشار دهد. احمد شاملو در سال 1379 درگذشت و پیکر او در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.

موسسه‌ای با نام الف. بامداد که یک موسسه فرهنگی و پژوهشی است، به عنوان یک موسسه مستقل فرهنگی و سازمانی مردم‌نهاد در سال 1390 خورشیدی در ایران بنیان‌گذاری شده است و از سال 1394 جایزه‌ای را با عنوان «جایزه شعر احمد شاملو» بنیان‌گذاری کرده است. این جایزه در هر سال، در روز بیست و یکم آذرماه که همزمان با زادروز این شاعر گرانقدر است به شاعران برگزیده تعلق می‌گیرد. مدیریت این مجموعه بر عهدۀ آیدا، همسر شاملو است و تاکنون افرادی مانند شمس لنگرودی، علی باباچاهی، حسن همایون، علیرضا آبیز و فرشاد سنبل‌دل توانسته‌اند در این رقابت ادبی انتخاب شوند.