جشن خردادگان از جمله جشن‌های دوازده‌گانه سال است که به دلیل هم‌نام شدن روز و ماه در 6 خرداد برگزار می‌شود. خرداد نماد نگهبانی از آب و گیاه و سرسبزی است.

جشن خردادگان چیست؟

جشن خردادگان از جمله جشن‌های دوازده‌گانه سال است که به مناسبت هم‌نام شدن روز و ماه در 6 خرداد برگزار می‌شود. یکی از دلایل برگزاری جشن خردادگان، پاسداشت آب و آبادانی است. در ایران باستان برگزاری این جشن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار بود و آنها در نکوداشت نیکی و برای همدلی و اتحاد با یکدیگر جشن‌های زیادی برگزار می‌کردند. با ما همراه باشید تا با این جشن باستانی آشنا شوید.

فلسفۀ برگزاری جشن خردادگان

در ایران باستان، هر روز از ماه نامی مختص خود داشت و نام ماه‌ها از نام ایزدان زرتشتی گرفته شده بود. نام دوازده ماه سال بر روی دوازده روز از ماه نیز گذاشته شده بود و در هر ماه یک روز وجود داشت که روز و ماه هم‌نام شده و آن روز را جشن می‌گرفتند. برای مثال، فروردین نام اولین ماه بهار بود و به روز نوزدهم ماه نیز فروردین می‌گفتند. یا اردیبهشت نام دومین ماه سال و سومین روز از هر ماه بود و در سوم اردیبهشت ماه که نام ماه و روز یکی می‌شد جشنی برگزار می‌شد.

جشن خردادگان نیز در روز 6 خرداد که به آن خرداد روز گفته می‌شد برگزار می‌شد. در واقع روز 6 خرداد روزی بود که روز و ماه با یکدیگر هم‌نام می‌شدند و این هم‌نامی بسیار فرخنده بود و به همین دلیل جشن خردادگان در خرداد روز از خرداد ماه برگزار می‌شد.

فردوسی در شاهنامه نقل کرده است که در این روز که روزی نکو بوده، فریدون با سپاهیان بسیار به جنگ ضحاک می‌رود و این روز نیکو را به فال نیک می‌گیرد. معنای خرداد در اوستا، رسایی و کمال است و یکی از هفت امشاسپند به شمار می‌آید. گل ویژۀ این ماه، گل سوسن است و مشهورترین نمونه‌های سوسن در نزد ایرانیان، سوسن سپید یا سوسن آزاد است و سوسن چلچراغ نیز از نمونه‌های نادر این گل در مناطق شمالی ایران است.

خرداد نماد نگهبانی از آب و گیاه و سرسبزی و شادابی است و به همین دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است. این جشن در ایران باستان به ویژه در دوران ساسانیان از اهمیت بالایی برخوردار بود. الهۀ خرداد مسئول نگهداری از آب‌های جهان است و به انسان‌ها در غلبه بر تشنگی کمک می‌کند.

مطابق با آیین زرتشت، خرداد و امرداد پاسدارندۀ آب‌ها و گیاهان بوده و با کمک این دو است که مردم می‌توانند گرسنگی و تشنگی را شکست دهند. زرتشتیان معتقدند که اهورامزدا جاودانگی امرداد و رسایی خرداد را به شخصی می‌دهد که گفتار و کردار و اندیشۀ او برابر با آیین راستی باشد.

آیین‌های جشن خردادگان

یکی از رسوم مهم در خرداد روز که در خرداد روز از خرداد ماه یعنی در جشن خردادگان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، این است که در این روز مردم به کنار آب رفته و خود را در آب شسته و شادی می‌کردند. این مراسم با نیاش‌های خاص خود و سپاسگزاری از خداوند همراه بوده است. در این روز مردم به سرچشمه‌ها و رودها رفته و تن‌شویی می‌کردند. همچنین از آیین‌های ویژه این روز به نو کردن کاریزها و کندن چاه اشاره شده است زیرا اهمیت آب در این روز بسیار زیاد است.

یکی دیگر از آیین‌های جشن خردادگان این بوده که به یکدیگر گل نیلوفر و یاس هدیه می‌دادند زیرا در متون کهن ایرانی از این گل‌ها به همراه گل سوسن به عنوان نماد خرداد نام برده‌اند.

در برخی از متون نقل شده است که مردم در خردادگان اقدام به بافتن ریسمانی از ابریشم می‌کردند و 10 روز بعد آن را به باد می‌سپردند. آنها معتقد بودند با این کار، شادی و آرزوهای آنها به آسمان می‌رود.

اهمیت خرداد روز

در ایران باستان روز ششم هر ماه را خرداد روز نامیده بودند و این روز را منتسب به امشاسپند خرداد می‌دانستند که از بین برندۀ پلیدی و مسئول نگهداری آب‌های زمین بوده است. دلیل دیگر اهمیت خرداد روز این بوده که زرتشت در این روز به دنیا آمده است و زرتشتیان اعتقاد دارند که به غیر از زادروز زرتشت، رستاخیز هم در این روز رخ خواهد داد.

روز خرداد روز از ماه فروردین که برابر با 6 فروردین بوده است، جشنی به نام نوروز بزرگ برگزار می‌شد که از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار بود. ابوریحان بیرونی دربارۀ اهمیت این روز گفته است:

«ششمین روز فروردین، روز خرداد، نوروز بزرگ است و در میان ایرانیان جشنی با اهمیت بسیار است. گویند که خدا در این روز آفرینش همه آفریدگان را به پایان رسانید و دراین روز او، مشتری (سیاره) را آفرید و فرخنده‌ترین ساعت‌های آن روز ساعات مشتری است. زرتشتیان گویند که در این روز زرتشت توفیق یافت که با خداوند مناجات کند. کیخسرو بر هوا در این روز عروج کرد و در این روز برای ساکنان کرۀ زمین سعادت را قسمت می‌کنند و از اینجاست که ایرانیان این روز را روز امید نام نهادند. هر کس در بامداد این روز پیش از آنکه سخن گوید شکر بچشد و با روغن زیتون تن خود را چرب کند در همه سال از انواع بلاها سالم خواهد ماند.»

سخن پایانی

جشن خردادگان از جمله جشن‌های مهم در ایران باستان بوده که امروزه تقریبا به دست فراموشی سپرده شده و به صورت محدود در ایران برگزار می‌شود. تاریخ این جشن برابر با 6 خرداد و یکی از دلایل برگزاری آن، هم‌نام شدن روز و ماه بوده است.