جشن باستانی اردیبهشتگان یا گلستان‌جشن یکی از جشن‌های دوازده‌گانه سال و در زمرۀ جشن‌های آتش به شمار می‌آید. اردیبهشتگان در ستایش راستی و درستی برگزار می‌شود.

جشن باستانی اردیبهشتگان

جشن باستانی اردیبهشتگان که به آن گلستان جشن نیز گفته می‌شود، از جشن‌های ایران باستان و جزء جشن‌های دوازده‌گانۀ سال است. جشن اردیبهشتگان نیز به همراه جشن سوری، سده و چند جشن دیگر در زمرۀ جشن‌های آتش به شمار می‌آید. در ادامه به شرح جزئیات بیشتری از این جشن خواهیم پرداخت.

روز برگزاری جشن باستانی اردیبهشتگان

در گاهشماری ایران باستان، هر روز از ماه یک نام داشت و زمانی که روز و ماه با یکدیگر هم‌نام می‌شدند، آن روز را جشن می‌گرفتند. در آن زمان تمام ماه‌های سال 30 روزه بودند و هفته‌ها نیز شمارش نمی‌شدند و تنها از روی روزهای ماه متوجه زمان معینی از ماه می‌شدند. نام روزهای ماه از روی القاب اهورامزدا انتخاب شده بود و این روزها از اهمیت زیادی برخوردار بودند.

در آن زمان، روز سوم هر ماه «اردیبهشت روز» نام داشت. در روز سوم اردیبهشت که مصادف با اردیبهشت روز از اردیبهشت ماه بود و روز و ماه یکی می‌شد، جشنی به نام جشن اردیبهشتگان برگزار می‌شد. در گاهشماری امروزی، این جشن در روز دوم اردیبهشت برگزار می‌شود زیرا ماه فروردین 31 روز است و به همین دلیل زمان برگزاری اردیبهشتگان نیز یک روز تغییر کرده است.

اردیبهشتگان به چه معناست؟

اردیبهشتگان جشنی است که در ستایش راستی و درستی و اخلاق برگزار می‌شود. اردیبهشت به معنای نگهبان آتش است و یکی از امشاسپندان به شمار می‌آید. امشاسپندان به القاب اهورامزدا می‌گویند و هرکدام از آنها نشان‌دهندۀ بخشی از عظمت پروردگار یکتا هستند.

متن زیر بخشی از اوستا در ستایش امشاسپند اردیبهشت است:

“می‌ستایم اردیبهشت امشاسپند را،

که ستایش همه امشاسپندان است.

که اهورامزدا آن را پاسداری می‌کند

با اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک

و جای آن در سرای روشن اهوراست.

سرای روشنی که جای پاکان و راستان است و هیچ دروندی (دروغگویان) را بدان راه نیست

اردیبهشت امشاسپند می‌راند، همه‌ی بد اندیشان و جاودانان و پریان را”.

“برای فر و فروغش من او را اردیبهشت را

زیباترین امشاسپندان را با نماز بلند می‌ستایم

با زبان خرد، با پندار و گفتار و کردار نیک می‌ستایم”.

در ایران باستان، چهار عنصر آتش، آب، خاک و باد از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار بودند و جشن‌های زیادی در گرامی‌داشت این چهار عنصر برگزار می‌شد. هرکدام از این چهار عنصر یک الهه داشتند که آن الهه مسئول نگهداری و حفاظت از عنصر طبیعی خود بود. باروری گیاهان و شکوفایی طبیعت از جمله سایر ویژگی‌های جشن اردیبهشتگان هستند.

جشن‌های آتش در ایران باستان

جشن‌هایی موسوم به جشن آتش در ایران باستان برگزار می‌شد که نشانۀ آنها برافروختن آتش و شادی و پایکوبی مردم بود. در آیین‌های ایران 5 جشن آتش وجود داشت که به نام‌های جشن اردیبهشتگان، جشن شهریورگان (آذر جشن)، جشن آذرگان، جشن سده و جشن سوری برگزار می‌شدند. امروزه جشن سده و جشن سوری که با عنوان چهارشنبه‌سوری شهرت دارد همچنان برگزار می‌شوند.

دربارۀ گلستان جشن یا اردیبهشتگان گفته‌اند که در این روز نیک است به معبد و آتشکده رفتن و از پادشاهان حاجت خود خواستن و به جنگ و کارزار شدن. این جشن به همراه آذرگان از جشن‌های مهم زرتشتیان است.

آیین‌های اردیبهشتگان

جشن باستانی اردیبهشتگان هنوز هم در آتشکده‌ها توسط زرتشتیان برگزار می‌شود. آنها در این روز به مهمترین آتشکدۀ شهر خود می‌روند و به ستایش پروردگار می‌پردازند و اوستا می‌خوانند. آنها در این جشن لباس مخصوص می‌پوشند و معمولا این مراسم را از ظهر آغاز کرده و تا شب ادامه می‌دهند.

ایرانیان اعتقاد داشتند که در این روز خداوند درهای نعمت و فزونی را به روی بندگان خود باز کرده و خیر و برکت جایگزین شر و بدبختی خواهد شد. در این روز افراد از گناه دوری می‌کردند و پس از ستایش و نیایش به اجرای موسیقی پرداخته و تا زمانی که آتش روشن باشد به پایکوبی و شادی ادامه می‌دهند. امروزه این مراسم در شهرهای یزد، کرمان، تهران، شیراز و اصفهان برگزار می‌شود.

البته در زمان‌های گذشته شیوۀ برگزاری این جشن به صورت متفاوتی بوده است. در گذشته مردم به دربار پادشاهان رفته و هدایایی را به پادشاه پیشکش می‌کردند و هنرمندان به اجرای برنامه‌های مختلف می‌پرداختند و از پادشاهان پاداش می‌گرفتند. پس از آن به آتش ادای احترام کرده و به اوستاخوانی می‌پرداختند.

سخن پایانی

جشن باستانی اردیبهشتگان یا گلستان جشن از جمله جشن‌های آتش و جزء جشن‌های دوازده‌گانۀ سال است که به مناسبت هم‌نام شدن روز و ماه برگزار می‌شود. تاریخ دقیق برگزاری جشن اردیبهشتگان در گاهشماری امروزی برابر با دوم اردیبهشت است.