جشن باستانی فروردینگان از جمله جشن‌های دوازده‌گانه سال است که به دلیل هم‌نام شدن روز و ماه و در بزرگداشت فروهرها در 19 فروردین برگزار می‌شود.

دربارۀ جشن باستانی فروردینگان بیشتر بدانید

جشن باستانی فروردینگان یکی از جشن‌هایی است که در ایران باستان در روز 19 فروردین ماه برگزار می‌شد و امروزه نیز در برخی از نقاط ایران به ویژه بین اقلیت زرتشتی برگزار می‌شود. در ایران باستان به مناسبت‌های مختلفی جشن می‌گرفتند و جشن را نوعی عبادت می‌دانستند و به همین دلیل رنگ و لعاب دینی به این جشن‌ها داده بودند. جشن فروردینگان یکی از جشن‌های دوازده‌گانه سال بود که به مناسبت هم‌نام شدن روز و ماه برگزار می‌شد. در ادامه بیشتر با این جشن باستانی آشنا خواهید شد.

جشن باستانی فروردینگان

جشن فروردینگان نیز مانند سایر جشن‌های ماهانه به دلیل هم‌نام شدن روز و ماه در فروردین روز از فروردین ماه برگزار می‌شد که برابر با 19 فروردین است. این جشن و سایر جشن‌های دوازده‌گانه جزء جشن‌های مستحب بودند و جشن‌های ماهانه نیز به آنها گفته می‌شد. جشن‌های سالگرد آفرینش‌های شش‌گانه که گاهنبار نام داشتند جزء جشن‌های واجب به شمار می‌آمدند و در روز آفرینش آب، آسمان، زمین، گیاه، چارپای مفید و انسان برگزار می‌شدند. گاهنبار به 6 گاه گفته می‌شود که اهورامزدا در آنها جهان را آفرید.

در فروردینگان برای ارواح درگذشتگان جشن گرفته و برای آنها دعا می‌کردند. در ایران باستان برای یادبود درگذشتگان جشن برگزار می‌کردند و مردم به جای سوگواری، روان درگذشتگان خود را در این جشن‌ها شرکت می‌دادند.

معنای فروردینگان چیست؟

به فروردینگان، «فرودگ» نیز گفته می‌شود و فروردین به معنای فروهرها است. ماه فروردین به معنای ماه فروهرها و جشن باستانی فروردینگان نیز در بزرگداشت فروهرها برگزار می‌شود.

 فروهر نام یک نیروی مینوی است و نیروی مینوی در برابر نیروی گیتوی قرار دارد. فروهر پیش از پدید آمدن موجودات نیز وجود داشته و پس از مرگ آنها به عالم بالا رفته و از بین نمی‌رود. این نیروی معنوی را ازلی و فناناپذیر می‌دانند. تمام جهان هستی از دو بخش «مینو» و «گیتی» تشکیل شده و فروهر نیروی مینوی است.

فروهر به نوری گفته می‌شود که از خداوند سرچشمه گرفته و روح محافظ انسان است که از قبل از به دنیا آمدن وجود داشته و پس از مرگ نیز باقی مانده و به سرچشمۀ خود انسان باز می‌گردد. برخی از محققان اعتقاد دارند که واژۀ «فروهر» به معنای گزینش است و دلیل این معنا این است که فروهر به بخشی از انسان اشاره دارد که توانایی گزینش و انتخاب میان خوب و بد را دارد.

نماد فروهر که بر سردر بسیاری از کاخ‌های کهن و سنگ نوشته‌های شاهان هخامنشی حک شده است، همان نماد اهورامزدا یا ایزد باستانی بالدار است.

آیین‌های جشن فروردینگان

جشن فروردینگان نیز مانند سایر جشن‌های دوازده‌گانه با آداب و رسوم خاصی همراه بوده است. فلسفۀ اصلی این جشن، هم‌نام شدن روز و ماه بوده است و ایرانیان در این روز، روان درگذشتگان خود را گرامی می‌داشتند. در ایران باستان به هر روز از ماه یک نام تعلق گرفته بود که این نام‌ها را از روی نام امشاسپندان و ایزدان انتخاب کرده بودند. روز نوزدهم هر ماه نیز فروردین نام داشت که در فروردین روز از فروردین ماه یعنی 19 فروردین، این جشن برگزار می‌شد.

 این جشن امروزه بین زرتشتیان برگزار می‌شود و با تشریفات خاصی نیز برخوردار است. زرتشتیان در نوزدهم فروردین بر سر مزار درگذشتگان خود رفته و با آتش زدن عود و کندر و قرار دادن گل و گیاه و همینطور میوه، شمع و آجیل گاهنبار زرتشتی بر سر مزار مردگان، برای خشنودی روان آنها دعا می‌کنند.

 این آجیل را لرک می‌گویند و ترکیب آن متشکل از هفت میوه خشک خام است که این ترکیب می‌تواند در مناسبت‌های مختلف تغییر کند. معمولا ترکیب آجیل لرک از پسته و بادام خام، فندق خام، خرما، توت خشک، برگه هلو و انجیر خشک است. این آجیل در بیشتر جشن‌ها آماده می‌شود و به عنوان نذر بین افراد پخش می‌شود. آجیل مشکل‌گشا که امروزه برای رفع گرفتاری و به عنوان نذر و فدیه بین دیگران پخش می‌شود، ریشه در این آیین کهن دارد.

جشن فروردگان

جشن فروردگان عنوان جشنی ده روزه است و با جشن باستانی فروردینگان تفاوت دارد. این جشن در ده روز پایانی سال برگزار می‌شود و در دوران باستان به جشن فروهرها مشهور بود که برای شادی روان درگذشتگان برگزار می‌شد. ایرانیان باستان معتقد بودند که در این ده روز، روح نیاکان آنها به زمین بازگشته و به بازماندگان سر می‌زنند و به همین دلیل از خداوند برای آنها درخواست شادمانی می‌گردند. ایرانیان در این روزها خانه را تمیز کرده و برای ارواح درگذشتگان خود دعا می‌خوانند.

 ابوریحان بیرونی دربارۀ جشن فروردگان می‌گوید:

«ایرانیان در اوقات فروردگان در اتاق مرده و بالای بام خانه، در فارس و خوارزم، برای پذیرایی ارواح غذا می‌گذارند و بوی خوش بخور می‌کنند.»

این آیین در بین زرتشتیان در یزد و کرمان برگزار می‌شود و مدت زمان آن ده روز است اما پارسیان هند روزهای بیشتری را به این کار اختصاص می‌دهند. این جشن از روز 26 اسفند تا 30 اسفند بوده که ابوریحان بیرونی آن را نخستین فروردگان نامیده است. سپس این جشن از یکم تا پنجم فروردین ادامه پیدا می‌کند که آن را دومین فروردگان می‌نامند.

البته این جشن به عنوان آخرین و ششمین جشن گاهنبار نیز در نظر گرفته می‌شود که مربوط به خلقت انسان است. آغاز فروردگان با روشن کردن آتش همراه بوده و به نظر می‌رسد که همین مسئله بعد از اسلام تبدیل به چهارشنبه سوری شده است.

سخن پایانی

جشن باستانی فروردینگان یکی از جشن‌های دوازده‌گانه ایران باستان است که به دلیل هم‌نام شدن روز و ماه در نوزدهم فروردین و برای شادی روان درگذشتگان جشن گرفته می‌شود. این جشن در بزرگداشت فروهرها انجام می‌شود و با آیین‌های خاصی نیز همراه است. امروزه این جشن بیشتر توسط زرتشتیان اجرا می‌شود. زمان جشن فروردینگان با جشن فروردگان متفاوت است. فروردگان عنوان جشنی ده روزه است که مصادف با آخرین گاهنبار بوده و به احترام روان درگذشتگان که در پایان سال آزاد شده و به زمین بازمی‌گردند برگزار می‌شود.