محمود دولت‌آبادی یکی از مشهورترین نویسندگان ایرانی و خالق بلندترین رمان فارسی به نام «کلیدر» است. آثار او جزء پرفروش‌ترین آثار در ادبیات ایران هستند.

نگاهی بر زندگی‎نامه محمود دولت‌آبادی

محمود دولت‌آبادی یکی از نویسندگان نامدار ایرانی است که بلندترین رمان را به زبان فارسی نوشته است. برخی از آثار او به زبان‌های مختلفی ترجمه شده‌اند و طرفداران بیشماری پیدا کرده‌اند. دولت‌آبادی تاکنون موفق به کسب چندین جایزه شده است و آثار او جزء پرفروش‌ترین آثار در ادبیات ایران هستند. او خالق رمان «کلیدر»، بلندترین رمان به زبان فارسی است.

در ادامه با زندگی و شرح حال این نویسندۀ مشهور ایرانی بیشتر آشنا می‌شویم.

شرح حال محمود دولت‌آبادی

محمود دولت‌آبادی در سال 1319 خورشیدی در روستای دولت‌آباد سبزوار دیده به جهان گشود. او در دبستان مسعود سعد سلمان تحصیلات خود را آغاز می‌کند و در همان زمان تمام کتاب‌ها و داستان‌های عاشقانه‌ای را که در روستا موجود بوده می‌خواند. پدرش از مراجع دینی بود که توانست تاثیر زیادی بر روی دولت‌آبادی بگذارد و او را با سعدی و حافظ و سایر شعرهای کلاسیک فارسی آشنا کرد.

 او پس از اینکه تحصیلات اولیه را تمام کرد به سبزوار رفت و مدتی به انجام کارهای گوناگون مشغول شد. سپس از سبزوار به مشهد نقل مکان کرد و در آنجا بود که با نمایش و سینما آشنایی پیدا کرد. او در سال 1338 به تهران رفت و ابتدا در یک سالن تئاتر مشغول به کار شد و سپس در کلاس‌های نمایش شرکت کرد و بازیگر نمایش شد. او در همان زمان به تدریج شروع به نوشتن کرد و یک داستان کوتاه منتشر کرد که «ته شب» نام داشت. او در نمایشنامه‌های مختلفی از بهرام بیضایی ایفای نقش کرد و علاوه بر بازیگری به کارگردانی نیز پرداخت و همزمان به نوشتن داستان‌های کوتاه ادامه داد.

او قبل از انقلاب به دلیل فعالیت‌های سیاسی بازداشت و زندانی شد و پس از آزادی از زندان بود که نوشتن رمان «کلیدر» را آغاز کرد. نگارش این کتاب، 15 سال به طول انجامید.

آثار محمود دولت‌آبادی

محمود دولت‌آبادی دارای آثار متعددی از جمله چندین رمان و داستان کوتاه است. برخی از آثار او به شرح زیر هستند:

• کلیدر

• جای خالی سلوچ

• سلوک

• ققنوس

• زوال کلنل

• طریق بسمل شدن

• وزیری امیر حسنک

• دیدار بلوچ

• هجرت سلیمان

• تنگنا و ...

کلیدر

کلیدر طولانی‌ترین رمان به زبان فارسی و معروف‌ترین اثر محمود دولت‌آبادی است. نگارش این رمان 15 سال به درازا کشیده است. این رمان در ده جلد منتشر شده و داستان آن پیرامون زندگانی یک شخصیت مبارز به نام گل‌محمد است.

این کتاب سرنوشت رعیت‌های ایرانی را در دورانی به تصویر می‌کشد که سیاست زور حاکم است. این کتاب را نقطه عطفی در ادبیات مدرن فارسی دانسته‌اند که بر اساس داستان واقعی به نگارش درآمده و مردم زجرکشیدۀ خراسان را به تصویر می‌کشد. کلیدر نام کوهی در استان خراسان است و رمان بر اساس زندگی واقعی گل‌محمد و برادران او نوشته شده است.

گل‌محمد از قهرمانات مردمی سبزه‌وار بوده که حکومت و اربابان او را تیرباران می‌کنند و در آن زمان، دولت‌آبادی 5 یا 6 سال سن داشته است.

زوال کلنل

«زوال کلنل» نام اثری از محمود دولت‌آبادی است که سرگذشت یک افسر وطن‌پرست را در ارتش شاهنشاهی ایران به تصویر می‌کشد و زندگی او را در زمان انقلاب 57 مرور می‌کند. این کتاب موفق به اخذ مجوز از وزارت ارشاد نشد و برای نخستین بار به زبان آلمانی توسط یک ناشر سوئیسی منتشر شد. نسخه جعلی آن در بازار منتشر شده است که دولت‌آبادی معتقد است از روی نسخه آلمانی ترجمه شده و متن آن با ادبیات او تفاوت دارد.

جای خالی سلوچ

«جای خالی سلوچ» یکی دیگر از آثار دولت‌آبادی است که در مدت زمان 70 روز به نگارش درآمده است. دولت‌آبادی داستان این کتاب را در مدت زمان حبس خود در ذهن پرورانده و پس از آزادی از زندان آن را می‌نویسد. داستان کتاب دربارۀ زندگی دردناک یک زن روستایی است که شوهرش به صورت ناگهانی ناپدید شده و او تلاش می‌کند تا خانودۀ خود را حفظ کند.   

طریق بسمل شدن

محتوای کتاب «طریق بسمل شدن» به جنگ هشت سالۀ ایران و عراق می‌پردازد. این کتاب پس از 10 سال انتظار موفق شد مجوز چاپ بگیرد.

سلوک

«سلوک» نام رمان معروف دیگری از دولت‌آبادی است که به موضوع زن و عشق می‌پردازد. این کتاب در اواخر دهه هفتاد نوشته شده است.

جوایز و افتخارات محمود دولت‌آبادی

محمود دولت‌آبادی تاکنون موفق به کسب جایزه‌های متعددی شده است. او در سال 2014 موفق شد نشان شوالیه هنر و ادب فرانسه را از آن خود کند. این نشان، بالاترین نشان افتخار در فرانسه است که توسط ناپلئون بناپارت بنیان‌گذاری شده است.

 او در سال 2012 برای یک عمر فعالیت ادبی موفق شد جایزۀ ادبی هوشنگ گلشیری را به دست آورد. او در سال 2013 توانست جایزۀ ادبی یان میخالسکی سوییس را به دست آورد و چندین بار نیز نامزد دریافت جایزه‌های گوناگونی شده است.

جایزۀ ادبی بوکر آسیا در سال 2011 در سنگاپور، دولت‌آبادی را نامزد دریافت این جایزه کرد. او همچنین برنده جایزه ادبی واو در سال 1390، نامزد دریافت جایزه ادبی آسیایی برای رمان «زوال کلنل» در سال 2011 و برنده لوح زرین 20 سال داستان‌نویسی در سال 1376 شده است.

همچنین در هفتاد و چهارمین سالگرد تولد او، تمبر یادبودش با عنوان «آقای رمان ایران» در سبزوار رونمایی شد. خانۀ پدری او نیز در روستای دولت‌آباد سبزوار، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده که قدمت آن به دوران پهلوی برمی‌گردد.

اقتباس سینمایی از آثار دولت‌آبادی

تاکنون چندین فیلم بر مبنای داستان‌های دولت‌آبادی و یا نمایش‌نامه‌های او ساخته شده است. مسعود کیمیایی فیلم خاک را بر اساس داستان «آوسنه بابا سبحان» ساخته است. دولت‌آبادی مدعی است که فیلم «گوزن‌ها» نیز از روی نمایش‌نامۀ او در زمانی که زندان بوده ساخته شده است.

 رفیع پیتز، یکی از کارگردانان موج نوی سینمای ایران، فیلم «زمستان است» را بر اساس داستان «سفر» دولت‌آبادی ساخته است. تاکنون چندین فیلم بدون اجازه و مجوز از روی داستان‌های دولت‌آبادی ساخته شده و چندین فیلم‌نامه نیز در اختیار کارگردانان مختلفی همچون ناصر تقوایی و داریوش مهرجویی قرار داده شد که فیلم آنها هرگز ساخته نشد.

داستان بیشتر آثار و نوشته‌های محمود دولت‌آبادی در روستاهای خراسان رخ داده و رنج و محنت روستاییان شرق ایران در آثار او به تصویر کشیده شده است. دو رمان «کلیدر» و «جای خالی سلوچ» از جمله آثار مشهور او هستند.