صادق هدایت یکی از نویسنده‌های مطرح ایرانی است که جزء پیشگامان داستان‌نویسی ایران به حساب می‌آید. بوف کور معروف‌ترین اثر اوست که در کشورهای زیادی ترجمه شده است.

نگاهی بر شرح حال صادق هدایت

صادق هدایت نویسنده ایرانی بود که از پیشگامان داستان‌نویسی نوین ایران به شمار می‌آید. بیشتر شهرت صادق هدایت در داستان‌نویسی است اما ترجمه‌ و برخی آثار نقاشی نیز از وی بر جا مانده است. در این مقاله قصد داریم به طور کامل به بررسی زندگی صادق هدایت بپردازیم. لطفا تا پایان مقاله با ما همراه باشید.

خانوادۀ صادق هدایت

صادق هدایت در 1281 خورشیدی در تهران زاده شد. پدر وی که هدایت‌قلی‌خان اعتضادالملک نام داشت از صاحب منصبان دوران قاجاریه بود که ابتدا در دارالفنون به تدریس پرداخت و سپس به وزارت معارف (وزارت آموزش و پرورش آن زمان) منتقل شد. او در سال 1306 خورشیدی به ریاست دفتر نخست وزیر (مهدی قلی هدایت) برگزیده شد. هدایت‌قلی‌خان در دوران نخست وزیری محمدعلی فروغی نیز در سمت خود باقی ماند و در همین سمت بازنشسته شد. فرزندان و برخی از اعضای خاندان او، نام خانوادگی هدایت را برای خود انتخاب کردند.

پدر بزرگ صادق هدایت که جعفرقلی نیرالملک نام داشت از مردان قاجاریه بود که مدتی به دستور ناصرالدین شاه، مدیریت دارالفنون را بر عهده داشت. او مدتی وزیر علوم و مدتی نیز وزیر اوقاف بود. او در دوران وزارت علوم، مدارس زیادی را در شهرهای ایران راه‌اندازی کرد. پدر جعفرقلی نیرالملک که جد صادق هدایت به حساب می‌آید (رضاقلی خان هدایت طبرستانی) نیز ادیب، شاعر و تذکره‌نویس دوران حکومت محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار بوده است و از وی کتاب‌هایی مانند مجمع الفصحا و اجمل التورایخ بر جای مانده است.

مادر هدایت دختر حسین‌قلی‌خان مخبرالدوله و از افراد با نفوذ قاجار و وزیر پست و تلگراف زمان مظفرالدین شاه و از مخالفان سرسخت مشروطیت بود.

تحصیلات صادق هدایت

صادق هدایت تحصیلات ابتدایی را در مدرسه علمیه تهران و دوران متوسطه را در دبیرستان دارالفنون آغاز کرد. او پس از مدتی به دلیل بیماری، دارالفنون را ترک کرده و به مدرسه فرانسوی‌ها رفت و در آنجا با ادبیات جهانی، علوم خفیه و متافیزیک آشنایی پیدا کرد.

او در سال 1305 با اولین گروه دانشجویان اعزامی به خارج از کشور به بلژیک رفت و تحصیلات خود را در ریاضیات محض ادامه داد. او در سال 1305 به پاریس رفت و در آنجا تغییر رشته داد. هدایت در سال 1309، تحصیلات خود را نیمه تمام رها کرد و به ایران بازگشت.

خصوصیات صادق هدایت

صادق هدایت که در جوانی گیاهخوار شده بود، تا پایان عمر گیاهخوار باقی ماند و کتابی نیز با عنوان «فواید گیاهخواری» منتشر کرد.

در آثار صادق هدایت برخی از ویژگی‌های او از قبیل عرب ستیزی و مخالفت با اسلام به عنوان یک دین غیر ایرانی و پرستش ایران باستان به خوبی هویدا است. درون مایۀ بیشتر آثار او شامل انتقاد از خرافه‌پرستی و جامعۀ تحت استبداد است. برخی از داستان‌های او را میتوان انعکاسی از مسائل روحی و روانی خودش دانست.

آثار صادق هدایت

اولین مقاله ادبی او در یک روزنامه هفتگی به چاپ رسید. او با مجله ترقی نیز همکاری می‌کرد. کتاب انسان و حیوان با مضمون مهربانی با حیوانات در سال 1306 به چاپ رسید. هدایت، کتاب فواید گیاهخواری را در برلین منتشر کرد. او تصحیحی از رباعیات عمر خیام را در سال 1302 منتشر کرد. داستان کوتاه «شرح حال یک الاغ هنگام مرگ» در سال 1303 در مجله وفا توسط وی منتشر شد.

او داستان «مرگ» را که در مجله‌ای به نام ایرانشهر در آلمان منتشر می‌شد به چاپ رساند. مقاله‌ای به نام «جادوگری در ایران» به زبان فرانسوی و در یکی از نشریات این کشور توسط وی به چاپ رسیده است.

او نمایشنامۀ «پروین دختر ساسان»، داستان کوتاه «زنده به گور» و داستان کوتاه «مادلن» را در حالی نوشت که یک خودکشی نافرجام در فرانسه را سپری کرده بود.

بسیاری از آثار تحقیقی و داستانی هدایت در سال‌های 1310 تا 1314 منتشر شده است. مجموعۀ انیران، مجموعۀ سایه روشن، کتاب طنز «وغ وغ ساهاب» از جمله آثاری هستند که وی در طول این سال‌ها منتشر کرده است. صادق هدایت بابت کتاب «وغ وغ ساهاب» توسط نظمیه تهران احضار شد و به همین علت ممنوع القلم شد. این کتاب با زبان طنز به بررسی اوضاع اجتماعی، سیاسی و ادبی آن زمان می‌پردازد و با همکاری مسعود فرزاد، نویسنده و مترجم معاصر ایرانی نوشته شده است.

مجموعه داستان‌های کوتاه سه قطره خون، سفرنامه «اصفهان نصف جهان» و چندین داستان کوتاه را هدایت در این دوران منتشر کرده است.

او در سال 1315 به هند سفر کرد و در آنجا به یادگیری زبان پهلوی پرداخت و کارنامه اردشیر بابکان را از پهلوی به فارسی ترجمه کرد. او داستان بوف کور خود را که در پاریس نوشته بود در هند تکمیل کرد و منتشر نمود. همچنین او دو داستان به زبان فرانسوی نیز در هند منتشر کرد.

صادق هدایت در سال 1321 و همزمان با جنگ جهانی، مجموعه «سگ ولگرد» را منتشر کرد و ترجمه‌هایی مانند «یادگار جاماسپ» را از پهلوی به فارسی ارائه داد. پس از جنگ جهانی، او در قالب داستان‌هایش به شدت از اوضاع اجتماعی ایران انتقاد می‌کند و داستان بلند «حاجی آقا» و مجموعۀ «ولنگاری» را به چاپ می‌رساند. همچنین برخی از آثار فرانتس کافکا را ترجمه کرده و در نشریات مختلف ایران به چاپ می‌رساند. او در سال 1326، رمان «توپ مرواریدی» را نوشت ولی این رمان تا سال 1358 منتشر نشد.

او در گروهی به نام ربعه، با مسعود فرزاد، بزرگ علوی، مجبتی مینوی، محمد تقی بهار، عباس اقبال آشتیانی، رشید یاسمی، سعید نفیسی، بدیع‌الزمان فروزانفر و محمد قزوینی همکاری می‌کرد. بعدها افرادی مانند نیمایوشیج و پرویز خانلری نیز به این گروه اضافه شدند.

یادمان‌های هدایت

این نویسنده، مترجم و روشنفکر ایرانی را به همراه محمدعلی جمال‌زاده، بزرگ علوی و صادق چوبک یکی از پدران داستان‌نویسی ایران می‌دانند. درخشان‌ترین و مشهورترین اثر او، بوف کور است که به سبک فراواقع نوشته شده و تک‌گویی یک راوی متوهم است. او نخستین فردی است که متونی را از زبان پهلوی به فارسی ترجمه کرده است. کتاب بوف کور در 70 کشور دنیا و به 32 زبان زنده ترجمه شده است. جایزۀ ادبی صادق هدایت توسط بنیاد او به صورت سالانه به یک اثر داستانی برتر کوتاه ایرانی تعلق می‌گیرد.

سرانجام صادق هدایت

صادق هدایت در سال 1329 به فرانسه بازگشت و در آپارتمان خود خودکشی کرد. گفته شده که او چند روز قبل از مرگش بسیاری از آثار منتشر نشده‌اش را نابود کرده است. او را در پاریس دفن کردند و علی سردار افخمی که از معماران پیشروی ایرانی بود، سنگ آرامگاه او را طراحی کرد. خانۀ صادق هدایت که در تهران واقع است، در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.