ابونصر فارابی از دانشمندان و فیلسوفان تاثیرگذار ایرانی است. فارابی اولین فیلسوف جهان اسلام است. در این مقاله به بررسی زندگی‌نامه ابونصر محمد فارابی می‌پردازیم.

زندگی‌نامۀ ابونصر فارابی

ابونصر فارابی یکی از فیلسوفان تاثیرگذار ایرانی است که در قرن سوم و چهارم می‌زیسته است. در این مقاله به شرح حال مختصری از فارابی خواهیم پرداخت. 

ابونصر فارابی کیست؟

ابونصر محمد بن محمد فارابی یکی از دانشمندان و فیلسوفان بسیار مشهور ایرانی است. او در ولایت فاریاب افغانستان متولد شده و در دمشق از دنیا رفته است. فارابی را یکی از دانشمندان ایرانی در عصر طلایی اسلام به حساب می‌آورند. او اولین فیلسوف جهان اسلام و سومین فیلسوفی است که تمدن بشری به وی مدیون است.

 فارابی در علوم بسیاری از جمله فلسفه و منطق، ریاضیات، موسیقی، جامعه‌شناسی و پزشکی مهارت و تخصص داشت. او اولین فیلسوف ایرانی است که در دورۀ اسلام مطرح شده و ظهور کرده است. او متعلق به مکتب نوافلاطونی بود. فلسفه نوافلاطونی که به آن فلسفۀ افلاطونی نوین هم گفته می‌شود، آخرین مکتب فلسفۀ یونان است. موضوع اصلی این فلسفه، مابعدالطبیعه و هستی‌شناسی است. مابعدالطبیعه همان متافیزیک است که برخی متافیزیک را ریشۀ فلسفه می‌دانند.

ابونصر محمد فارابی تلاش می‌کرد تا بین تفکرات افلاطون و ارسطو با الهیات توحیدی هماهنگی برقرار کند. به او لقب معلم ثانی را داده‌اند زیرا بر آثار ارزشمند ارسطو شرح‌های زیادی را نوشته است. لقب ارسطو، معلم اول است.

اصالت این دانشمند از سغدیان ایرانی است که یک قوم آریایی در تمدن باستانی ایران بودند. او بیشتر سال‌های عمر خود را در بغداد و در محل خلافت عباسیان گذرانده است. یکی دیگر از القابی که به او نسبت داده شده، پدر قرآن است.

آثار فارابی

کتاب موسیقی کبیر شاهکار وی در علم موسیقی است. این اثر رساله‌ای به زبان عربی است که توسط او نوشته شده است. او تلاش می‌کرد بین اصول دینی و علمی آشتی برقرار کند و نمی‌خواست که هیچ یک را فدای دیگری کند.

یکی از آثار معروف وی، احصاءالعلوم است که در آن علوم مختلف زمان حیات خود را دسته‌بندی کرده است. فصوص الحکمه در زمینۀ حکمت الهی است و 74 بحث در این زمینه و مباحث نفس دارد.

رساله الحروف یکی از آثار معروف اوست که در آن به حل مشکلات کتاب متافیزیک ارسطو می‌پردازد. پورسینا (ابو علی سینا) او را استاد خود می‌دانست و بسیاری از علمای معروف عرب برای وی احترام خاصی قائل بودند. کندی نخستین فیلسوف عرب اسلامی است اما این لقب به ابونصر فارابی داده شده است چون کندی نتوانست مکتب فلسفی تاسیس کند ولی او توانست مکتب کاملی را بنیان‌گذاری کند.

رساله فی السیاسه یکی دیگر از آثار مشهور اوست که دربارۀ سیاست بحث می‌کند. کتاب آراء اهل المدینه الفاضله و مضادات‌ها به توصیف ویژگی‌های آرمان‌شهر (مدینه فاضله) پرداخته است. الجمع بین رای الحکیمین به ایجاد هماهنگی بین نظرات افلاطون و ارسطو می‌پردازد.

سایر آثار معروف وی عبارتند از:

ما ینبغی ان تعلم قبل الفلسفه یا آنچه لازم است پیش از آموختن فلسفه بدانیم که در این اثر، او به اخلاق نیک، کناره‌گیری از شهوت و .... به عنوان پیش‌نیازهایی برای پرداختن به فلسفه اشاره می‌کند.

السیاسه ‌المدنیه یا سیاست شهری در زمینۀ اقتصاد سیاسی

تحصیل السعاده دربارۀ اخلاق و فلسفۀ نظری

رساله فی العقل دربارۀ ماهیت عقل

رساله في اثبات المفارقات دربارۀ اثبات وجود موجودات غیرمادی

اغراض ارسطو فی مابعدالطبیعه در شرح کتاب مابعدالطبیعه ارسطو

طرز فکر ابونصر محمد فارابی

نظریات این فیلسوف تاثیرگذار ایرانی پیرامون دو مبحث مهم مابعدالطبیعه و آرمان‌شهر شکل می‌گیرد. او در مابعدالطبیعه تلاش می‌کند تا از طریق وحدت، وجود خدا اثبات کند و در آرمان‌شهر (مدینه فاضله) به ترسیم و شرح ویژگی‌های یک جامعه سالم و آرمانی می‌پردازد.

طرز فکر ابونصر محمد فارابی تاثیر بسیار شگرفی در تغییر فضای علمی و دینی پس از وی داشته است. در واقع او را اولین شخصی می‌دانند که به طور جدی فلسفه را وارد دین اسلام می‌کند و منطق و فلسفه را با دین ترکیب می‌کند. این مسئله باعث شد تا پس از آن فلسفه و منطق جزء دروس اسلامی به حساب بیایند. اگر علاقمند به درک فلسفه فارابی هستید باید روش سیاسی خاص او را نیز بشناسید زیرا فلسفه او رنگ سیاسی داشته است.

بزرگداشت ابونصر فارابی

محل دفن این فیلسوف ایرانی، قبرستان باب‌الصغیر در شهر دمشق سوریه است. این قبرستان یکی از قدیمی‌ترین قبرستان‌های باقیمانده از قرن‌های اولیه اسلامی است.

در تقویم ایران روز 30 آبان ماه را روز بزرگداشت ابونصر فارابی و روز حکمت و فلسفه نام‌گذاری کرده‌اند.