استراتژی مکان‌یابی برای مشاغل امروزی تبدیل به یک مسئلۀ حیاتی شده است. مکان‌یابی صحیح یک کسب و کار نسبت به سایر رقبا می‌تواند یک مزیت رقابتی تلقی شود.

دربارۀ استراتژی مکان‌یابی (Location Strategy) چه می‌دانید؟

استراتژی مکان‌یابی، یکی از مهم‌ترین تصمیماتی که صاحبان کسب و کارها باید بگیرند. این استراتژی تاثیر بسیار قابل توجهی در هزینه‌های ثابت و متغیر کسب و کار دارد و در به حداکثر رساندن سود شرکت نقش مهمی بازی می‌کند. در واقع می‌توان گفت که تعیین یک موقعیت مکانی مطلوب و مکان‌یابی صحیح برای راه‌اندازی کسب و کار، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است. تصمیمات مرتبط با مکان‌یابی یک شرکت، تصمیماتی بلندمدت هستند و به ندرت اتخاذ می‌شوند.

فاکتورهای کلیدی موفقیت در انتخاب یک کشور

1. ریسک سیاسی، قوانین دولتی

قبل از ورود به کشورهای دیگر دربارۀ قوانین آنها و ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های موجود تحقیق کنید.

2. مباحث فرهنگی و اقتصادی

به مسائل اقتصادی و فرهنگی کشور مقصد توجه کنید. برای مثال اگر قصد سرمایه‌گذاری در کشورهای مسلمان را دارید، محصول شما نباید مغایر با اعتقادات مذهبی آنها باشد. همچنین افراد آن منطقه باید قدرت خرید لازم برای خرید محصولات شما را داشته باشند.

3. موقعیت مکانی بازارها

کشوری که قصد سرمایه‌گذاری در آن را دارید باید بازار مناسبی برای محصول یا خدمات شما داشته باشد و موقعیت جغرافیایی آن نیز مناسب باشد.

4. استعداد نیروی کار، نگرش و رفتار مردم آن کشور

اگر قصد دارید کسب و کار خود را توسعه دهید و در کشور دیگری نیز شعبه داشته باشید، به فرهنگ مردم آن کشور، نگرش آنها نسبت به مسائل اخلاقی، نگرش آنها نسبت به مسائلی مانند وقت‌شناسی، نگرش نیروی کار آن کشور نسبت به غیبت از محل کار و ... توجه کنید.

برای مثال شاخص ادراک فساد که هر ساله توسط سازمان شفافیت بین‌الملل منتشر می‌شود، می‌تواند بر تصمیم تجار برای سرمایه‌گذاری در یک کشور تاثیر بگذارد. این شاخص، رتبۀ فساد در بخش عمومی یک کشور را در میان کشورهای جهان نشان می‌دهد. طبق نمودار زیر کشورهای امارات، قطر و قبرس بهترین جایگاه را در منطقه از نظر شاخص ادراک فساد دارند. همچنین در رتبه‌بندی شاخص فساد در سال 2017، چهار کشور حوزۀ اسکاندیناوی در بین ده کشور برتر جهان هستند.

امتیاز و رتبۀ کشورهای منطقه در شاخص ادراک فساد (2017)

برترین کشورهای جهان در شاخص ادراک فساد (2017)

5. نرخ تبادل ارز و ریسک ارزی

این مسئله می‌تواند تاثیر زیادی در ساختار هزینه داشته باشد.

فاکتورهای کلیدی موفقیت در انتخاب یک منطقه، شهر یا استان

1. خواسته‌های سازمانی

شما قبل از راه‌اندازی شرکت و یا کسب و کار خود باید هدف و خواستۀ خود را مشخص کنید. به دنبال چه چیز هستید؟ آیا می‌خواهید بازارهای خود را گسترش دهید؟ آیا می‌خواهید به مواد خام مورد نیاز خود نزدیکتر باشید؟ آیا می‌خواهید به تامین‌کنندگان دسترسی بیشتری داشته باشید؟ چه چیز شما را به سمت سرمایه‌گذاری در آن منطقه جذب کرده است؟ پاسخ تمام این سوال ها به خواسته و مطلوب شما بستگی دارد.

2. در دسترس بودن نیروی کار

شما در مناطق مختلف با میزان متفاوتی از نیروی کار روبرو هستید. میزان دستمزد عرف منطقه و سایر هزینه‌های متعارف نیروی کار در منطقه را در نظر بگیرید.

3. هزینه‌های راه اندازی کسب و کار در آن منطقه

برای راه‌اندازی کسب و کار خود به چه هزینه‌هایی نیاز دارید؟ این هزینه‌ها در برخی مناطق بیشتر هستند. برای مثال نرخ زمین و اجاره‌بها در شهر تهران بالاتر از شهرهای کوچک است.

4. میزان دسترسی به انرژی‌های آب و برق و سایر ملزومات

دسترسی به انرژی و سایر ملزومات مورد نیاز خود را در نظر بگیرید. برای مثال اگر منطقۀ مورد نظر شما در قسمتی از کشور واقع است که آب و هوای گرم دارد، میزان مصرف انرژی برق شما افزایش خواهد یافت.

5. مشوق‌های دولتی و سیاست‌های مالی

دولت برای سرمایه‌گذاری و کارآفرینی در برخی مناطق ممکن است مشوق‌های خاصی در نظر بگیرد. برای مثال ممکن است در مناطق موسوم به مناطق محروم، نرخ مالیات کمتر باشد یا وام‌های کلان با سود کم اعطا شود.

6. نزدیکی به مواد اولیۀ خام

دسترسی به مواد خام را در نظر بگیرید. هرچه مسافت کمتری را برای تامین مایحتاج شرکت خود طی کنید، هزینه‌های حمل و نقل کاهش یافته و سرعت عمل و سرعت خدمات رسانی شما به مشتری افزایش می‌یابد. 

7. نزدیکی به جامعۀ هدف و مشتریان

فاصلۀ شما تا جامعۀ هدف و مشتریان چقدر است؟ آیا منطقه‌ای که انتخاب کرده‌اید به جامعۀ هدف شما نزدیک است یا قرار است رفت و آمد طولانی به مشتریان تحمیل شود؟ 

سایر نکات تاثیرگذار در استراتژی مکان‌یابی

علاوه بر نکات ذکر شده لازم است به برخی موارد دیگر در استراتژی مکان‌یابی نیز توجه کنید.

1. اندازۀ مکان و هزینه

مساحت مکانی که برای استقرار کسب و کار در نظر گرفته می‌شود بسیار مهم است. این مساحت با توجه به نوع کسب و کار شما تعیین می‌شود.

هزینه‌ها ممکن است ملموس یا ناملموس باشند. هزینه‌های ملموس به هزینه‌هایی مانند آب و برق، مالیات، نیروی کار و مواد می‌گویند که به راحتی قابل اندازه‌گیری هستند. هزینه‌های غیرملموس هزینه‌هایی هستند که سنجش کمیت آنها کار آسانی نیست. به هزینه‌هایی مانند آموزش، کیفیت زندگی و حمل و نقل عمومی، هزینه‌های ناملموس می‌گویند.

2. سیستم‌های هوایی، ریلی، بزرگراه

سیستم‌های حمل و نقل در منطقه مهم است. میزان دسترسی به حمل و نقل هوایی و یا آبی، نزدیکی به اتوبان و جاده و سایر گزینه‌های حمل و نقل باید مدنظر قرار بگیرند.

3. محدودیت‌های منطقه

برخی مناطق با محدودیت‌هایی مواجه هستند که امکان راه‌اندازی کسب و کار در آنها وجود ندارد. مثلا در نزدیکی مناطق نظامی و امنیتی نمی‌توان اقدام به استقرار شرکت کرد.

4. نزدیک بودن خدمات و ملزومات مورد نیاز

نزدیکی و دسترسی به برخی خدمات مانند بانک، ادارۀ پست، مغازه و ... ممکن است برای شما مهم باشد. مشاغلی مانند رستوران و کافه بهتر است در مناطقی باشند که رفت و آمد به آن منطقه راحت باشد و یا پارکینگ در آن نزدیکی وجود داشته باشد.

5. مسائل مربوط به تاثیرات زیست محیطی

اگر کسب و کار شما به محیط زیست آسیب می‌رساند، راه‌اندازی آن در مناطق حفاظت شده و مناطقی که با برخی محدودیت‌های زیست محیطی مواجه هستند امکان‌پذیر نیست.

6. میزان جمعیت

میزان جمعیت منطقه نیز می‌تواند مهم باشد. برای مثال اگر قصد راه‌اندازی یک سوپرمارکت را دارید، حتما به تعداد افراد ساکن در آن منطقه دقت کنید. چون مشتریان هدف یک سوپرمارکت از میان افراد ساکن در آن منطقه هستند.

7. تحلیل رقابتی

هنگام تعیین مکان برای کسب و کارتان، در نظر داشته باشید مناطقی که با رقبای شما اشباع شده‌اند برای سودآوری مناسب نیستند. البته این مسئله بستگی به نوع کسب و کار شما دارد. گاهی بهتر است که با رقبا در یک منطقه باشید. به کیفیت رقابت نیز باید توجه کنید.

8. قدرت خرید افراد

 قدرت خرید افراد می‌تواند در برخی از کسب و کارها مهم قلمداد شود. برای مثال راه‌اندازی یک رستوران گران‌قیمت در یک منطقۀ فقیرنشین، منطقی به نظر نمی‌رسد.

سخن پایانی

استراتژی مکان‌یابی (Location Strategy) از جمله عواملی است که می‌تواند در موفقیت کسب و کار نقش بسیار موثری ایفا کند. قبل از راه‌اندازی کسب و کار خود در یک منطقه باید به بسیاری مسائل توجه کنید. عواملی که در این مقاله به آنها اشاره شد ممکن است در کسب و کار شما بی‌تاثیر باشند. اگر فعالیت‌های شما به صورت آنلاین باشد، اهمیت استراتژی مکان‌یابی کمتر می‌شود. شما می‌توانید با توجه به شغل خود و اهداف مورد نظرتان و عواملی که می‌توانند در تعیین مکان کسب و کار شما تاثیرگذار باشند اقدام کنید.